Για να είμαστε πιο ακριβείς φταίνε οι πολιτικές αποτροπής των κινδύνων από την κλιματική αλλαγή. Ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα, μιλώντας στην προεκλογική του εκστρατεία το μακρινό 2008, είχε δηλώσει με πρωτοφανή για πολιτικό ειλικρίνεια: Αν αυτό που προτείνω (ένα σύστημα εμπορίας εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου – όπως αυτό που έχουμε στην Ευρώπη) εφαρμοστεί, οι τιμές του ρεύματος θα εκτοξευθούν (“prices will skyrocket”). Το σύστημα δεν εφαρμόστηκε ακόμα (σε ομοσπονδιακό επίπεδο) στις ΗΠΑ. Όπου εφαρμόστηκε όμως (στην Ευρώπη και στην Καλιφόρνια στις ΗΠΑ) οδήγησε (συνεπικουρούμενο και από πρόσθετες πολιτικές), σε διπλασιασμό – μέχρι τριπλασιασμό – των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος. Όπως ο Ομπάμα είχε προβλέψει.
Η τιμή του ρεύματος, όπως συνήθως συμβαίνει με τις τιμές όλων των βιομηχανικών αγαθών, είχε πτωτική τάση σε όλη την διάρκεια της υπεραιωνόβιας ιστορίας του. Γινόταν συνεχώς φθηνότερο και μάλιστα σε πραγματικές τιμές. Ακόμα καλύτερα, η δαπάνη των νοικοκυριών για ρεύμα αποτελούσε όλο και μικρότερο ποσοστό του εισοδήματος τους. Καθώς περνούσαν τα χρόνια και η τεχνολογία βελτιωνόταν εκμεταλλευόμενη και οικονομίες κλίμακας, χρειάζονταν όλο και λιγότερες ώρες δουλειάς (ή λεπτά της ώρας!) για να αγοράσει κανείς μια κιλοβατώρα*. Αυτό συνέβαινε μέχρις ότου η ανθρωπότητα ανακάλυψε τον κίνδυνο της κλιματικής αλλαγής – εκεί περίπου στην τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα.
Γύρω στο 1990, ανακαλύψαμε ξαφνικά ότι ήταν αφελές και επικίνδυνο να αγνοούμε επί εκατοντάδες χρόνια την ζημία που επιφέρει στο περιβάλλον η παραγωγή ρεύματος με τις συμβατικές μεθόδους, δηλαδή την χρήση ορυκτών καυσίμων. Η ανακάλυψη αυτή δεν ευαισθητοποίησε αρκετά το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας ώστε να πάρει δραστικά μέτρα. Περισσότερο επηρέασε την Ευρώπη, δηλαδή την Ευρωπαϊκή Ένωση, μέλος της οποίας είναι και η φτωχή πατρίδα μας.
Το αποτέλεσμα είναι ότι τα τελευταία δεκαπέντε περίπου χρόνια η τιμή τους ρεύματος σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι διπλάσια (μέχρι τριπλάσια) από την τιμή του στις ΗΠΑ. Το ρεύμα, εδώ και πολλά χρόνια ακριβαίνει στην ΕΕ σε πραγματικούς όρους αντιστρέφοντας την τάση των προηγούμενων 100 ετών. Το ποσοστό του κόστους (και συνεπώς) της τιμής που οφείλεται στα μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής κυμαίνεται από 25% έως 40% σε διάφορες χώρες της Ευρώπης (με πρωταθλήτρια την Γερμανία, όπου πριν την τρέχουσα κρίση, το τέλος των ΑΠΕ ήταν υψηλότερο από το κόστος παραγωγής και προμήθειας). Στην χώρα μας, εδώ και πολλά χρόνια η συνολική δαπάνη για ρεύμα είναι κατά περίπου 1,5 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο υψηλότερη λόγω των μέτρων για την αποτροπή της κλιματικής αλλαγής.
Η κρίση που διαδραματίζεται αυτή την εποχή είναι μια ισχυρή ένδειξη της σχέσης μεταξύ των πολιτικών για την αποτροπή της κλιματικής αλλαγής και την τιμή της ενέργειας. Αυτό γιατί είναι εμφανές ότι πρόκειται για πρωτίστως Ευρωπαϊκή κρίση. Η τιμή του φυσικού αερίου έχει ανέβει κατά 10-20% στις ΗΠΑ αλλά κατά 500% στην Ευρώπη η οποία είναι υπεύθυνη για περίπου το 8% των παγκόσμιων εκπομπών CO2 (περίπου το 65% των παγκόσμιων εκπομπών οφείλεται σε χώρες που με βάση τις ισχύουσες συνθήκες δεν έχουν υποχρέωση μείωσης τους εκτός αν επιδοτηθούν από τις υπόλοιπες).
Είναι σαφές ότι η ευρωπαϊκή κρίση στις τιμές της ενέργειας οφείλεται βασικά στην πολιτικό στόχο του Net Zero. Δηλαδή την συλλογική απόφαση μέχρι το 2050 η Ευρώπη να έχει μηδενικό ανθρακικό αποτύπωμα. Η απόσταση ανάμεσα στο εκτιμώμενο μακροχρόνιο οριακό κόστος παραγωγής φυσικού αερίου (15 ευρώ την μεγαβατώρα) από την τρέχουσα τιμή (γύρω στα 100 ευρώ την μεγαβατώρα) οφείλεται στο περιθώριο κινδύνου που οι αγορές εκτιμούν ότι πηγάζει από την επιτευξιμότητα (ή μη) των στόχων του Net Zero. Η ειρωνεία είναι ότι όταν (ή εάν) οι αγορές πεισθούν ότι η απανθρακοποίηση είναι επιτεύξιμη, οι τιμές των ορυκτών καυσίμων θα καταρρεύσουν. Κάνοντας ακόμα πιο οδυνηρή την επίτευξη – των στόχων του Net Zero!
Για την αυξητική τάση της τιμής του ρεύματος μέχρι τώρα και στο προβλεπτό μέλλον λοιπόν δεν φταίνε:
- Το ότι μας τελειώνουν τα αποθέματα πετρελαίου ή φυσικού αερίου (έχουμε για 50 χρόνια και κάθε χρόνο βρίσκουμε περισσότερα)
- Το ότι η ΕΕ ακολουθεί πολιτικές απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και οι ιδιώτες παραγωγοί έχουν υπερκέρδη (όλοι εκτός από την κρατική επιχείρηση ηλεκτρισμού στην Ελλάδα την επονομαζόμενη ΔΕΗ)
- Ο Πούτιν (η τιμή του φυσικού αερίου είχε εκτοξευθεί πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία)
- Οι κατά καιρούς κυβερνήτες μας (που αντίθετα, στον πανικό τους μηδενίζουν προσωρινά το κόστος που μας χρεώνουν εδώ και χρόνια για την κλιματική αλλαγή. Καθιστώντας την πολιτική τους σχιζοφρενική και προδίδοντας ταυτόχρονα το πνεύμα φιλαλήθειας του Ομπάμα)
- Οι προμηθευτές ρεύματος που μας χρεώνουν ότι θέλουν (το πρόβλημα είναι υπαρκτό αλλά δευτερεύον-και έχουμε τρόπους να προστατευθούμε χωρίς την βοήθεια του κράτους)
- Το κακό το ριζικό μας ή ο Θεός που μας μισεί.
Αν τα παραπάνω είναι αποδεκτά (έστω και σε γενικές γραμμές) ο δημόσιος διάλογος πρέπει φυσιολογικά να επικεντρωθεί στα σημαντικά ερωτήματα:
- Είναι ορθολογικό η χώρα να υφίσταται το κόστος της αποτροπής σε παγκόσμιο επίπεδο; Ποιες εναλλακτικές λύσεις υπάρχουν υπό τον περιορισμό της συμμετοχής σε μια συλλογική οντότητα; (που δεσμεύει τα μέλη της περισσότερο από ότι δεσμεύει η ομοσπονδιακή κυβέρνηση τις πολιτείες των ΗΠΑ!)
- Πόσο μεγάλος είναι ο κίνδυνος από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην χώρα; (είδος και ύψος ζημιών σταθμισμένο με την πιθανότητα να συμβούν και τοποθετημένων στον χρόνο) Πώς συγκρίνεται ο κίνδυνος αυτός με αλλους άσχετους με την κλιματική αλλαγή (πχ πόλεμος με γείτονες)
- Ποιο θα ήταν το κόστος (σε παρούσα αξία) του να εστιάσουμε τις προσπάθειες για προσαρμογή της χώρας στους ενδεχόμενους κινδύνους;
- Ποιο είναι το κόστος της ασφάλειας σε τροφοδοσία – είναι η αυτάρκεια στόχος; Σε ποιο βαθμό; Πως συνδέεται το θέμα με την γενικότερη εθνική ασφάλεια;
- Ποιες είναι οι πιο αποτελεσματικές πολιτικές για να προστατεύσουμε τους ασθενέστερους εξ ημών από το κόστος της αποτροπής ή της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή; (όπου προφανώς περιλαμβάνεται και το κόστος της ενέργειας)
- (Κατ’ επιλογή – όχι υποχρεωτικά) Ποια θα ήταν η καλύτερη μέθοδος για την αντιμετώπιση του φαινομένου σε παγκόσμιο επίπεδο; (Ποιο είναι το “κοινωνικό κόστος του άνθρακα”; Πως μπορεί να καταστεί δυνατός ο συντονισμός των προσπαθειών σε παγκόσμιο επίπεδο; Πως θα γίνει οικονομικά αποτελεσματικό, διαφανές και κοινωνικά αποδεκτό σε εθνικό επίπεδο το βάρος της αποτροπής;). Η συμβολή στην συζήτηση αυτή θα είναι πολύ χρήσιμη γιατί είναι γνωστό στους “παροικούντες εν Ιερουσαλήμ” (αλλά αποκρύβεται από το ευρύ κοινό) ότι όχι μόνο οι προσπάθειες μέχρι τώρα έχουν καταλήξει σε αποτυχία αλλά και ότι το θέμα πλέον συζητείται δημοσίως μόνο σε όρους ιδεοληψιών και συμφερόντων (“λαθρεμπόρων και βαπτιστών”).
Και τέλος (επίσης κατ’ επιλογή) για ανθρώπους που δεν τους αρκεί να σκέπτονται αλλά προτιμούν την δράση: Πως θα μπορούσε ο παραπάνω προβληματισμός να γίνει αντικείμενο πολιτικής ατζέντας σε εθνικό επίπεδο;
