(Το κείμενο αποτελεί την συνεισφορά της Clarus ESCo στην Δημόσια Διαβούλευση της ΡΑΕ αναφορικά με την Εισήγηση του ΔΕΔΔΗΕ για το Επιτρεπόμενο Έσοδο της 1ης Ρυθμιστικής Περιόδου Διανομής 2021-2024 και ειδικότερα για το κείμενο “Αναλύσεις Κόστους – Οφέλους για έργα Μείζονος Σημασίας”)
Η σημαντικότερη παρατήρηση είναι διαδικαστικού χαρακτήρα. Η ΡΑΕ θα πρέπει να λάβει τις αποφάσεις της σχετικά με το έργο των έξυπνων μετρητών με βάση μελέτη που θα γίνει από ανεξάρτητο φορέα της επιλογής της – δεν αρκεί η διαβούλευση επί της πρότασης του ΔΕΔΔΗΕ. Γιατί είναι λογικό και αναμενόμενο ότι ο ελεγχόμενος (ΔΕΔΔΗΕ), ενόψει μάλιστα της μερικής ιδιωτικοποίησης του, έχει κίνητρο να παρουσιάσει αυξημένη Ρυθμιζόμενη Βάση Παγίων και να ζητήσει όσο το δυνατόν υψηλότερη απόδοση κεφαλαίων. Αυτή η παρατήρηση δεν αφορά την ποιότητα ή την πληρότητα της συγκεκριμένης πρότασης αλλά την τήρηση της στοιχειώδους καλής πρακτικής στην ρυθμιστική διαδικασία.
Ένας πρόσθετος λόγος για την ανάθεση μελέτης σε τρίτους είναι το γεγονός ότι αυτή θα μπορεί να κληθεί να απαντήσει σε ορισμένα γενικά ερωτήματα τα οποία η μελέτη του ΔΕΔΔΗΕ θεωρεί, όπως είναι αναμενόμενο, ότι έχουν ήδη απαντηθεί. Επειδή όμως το έργο είναι σημαντικό και ευτυχώς είναι ακόμα σε νηπιακή φάση, υπάρχει η ευκαιρία να αναθεωρηθούν ορισμένες θεμελιώδεις αποφάσεις. Ακολουθεί σε πρώτο στάδιο η παρουσίαση των γενικών ερωτημάτων σχετικά με τις αποφάσεις αυτές και σε επόμενο η κριτική του συγκεκριμένου πλάνου που έχει υποβληθεί από τον ΔΕΔΔΗΕ.
Γενικά ερωτήματα
Γιατί πρέπει να είναι υπεύθυνος ο ΔΕΔΔΗΕ για την εγκατάσταση των έξυπνων μετρητών; Γιατί να μην δοθεί η δυνατότητα ή/και η ευθύνη στους παρόχους να προωθήσουν την νέα τεχνολογία; Από την φύση του ο ΔΕΔΔΗΕ είναι πιθανόν σε θέση να αναλάβει την διαχείριση της βάσης δεδομένων και του τηλεπικοινωνιακού δικτύου που απαιτείται (και προφανώς της κατάρτισης των σχετικών προδιαγραφών και ίσως την κεντρική διαχείριση της προμήθειας των μετρητών για λογαριασμό των παρόχων) τόσο για τον ηλεκτρισμό όσο και – γιατί όχι – το φυσικό αέριο. Γιατί πρέπει να επιβαρυνθεί με μια επενδυτική δαπάνη – τα οφέλη της οποίας (σε μεγάλο βαθμό) δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί;
Γιατί πρέπει η επενδυτική δαπάνη να κοινωνικοποιηθεί στο σύνολο της; Να επιβαρύνει τον ΔΕΔΔΗΕ και συνεπώς όλους τους χρήστες του δικτύου του έστω και αν δεν έχουν (ή δεν θέλουν να έχουν) έξυπνο μετρητή; Η ΔΕΗ διατηρεί μόνιμα την πρακτική οι καταναλωτές να συμμετέχουν στην δαπάνη για νέα παροχή – γιατί όχι και έξυπνου μετρητή; Γιατί να μην συμμετέχουν οι καταναλωτές αλλά και οι Πάροχοι στην δαπάνη; Αυτό θα εξασφαλίσει την (πιθανόν βραδύτερη αλλά) οικονομικά αποτελεσματικότερη ροή εγκατάστασης (roll out). Άλλωστε αυτή η πρακτική ακολουθήθηκε στην ψηφιοποίηση της επίγειου τηλεοπτικού σήματος – οι τηλεθεατές επιβαρύνθηκαν το κόστος του νέου αποκωδικοποιητή.
Γιατί θεωρείται δεδομένο ότι η εγκατάσταση έξυπνων μετρητών θα γίνει αποδεκτή από τους καταναλωτές; Ποια είναι η υπόθεση σχετικά με το ποσοστό εθελοντικής συμμετοχής των καταναλωτών στο πρόγραμμα; Έχουν ληφθεί υπόψιν οι αντιδράσεις σε χώρες που έχουν προηγηθεί, σχετικά με την διαχείριση δεδομένων που ορισμένοι καταναλωτές δεν θέλουν να μοιραστούν με το Πάροχο τους; Να σημειωθεί ότι στην Μ. Βρετανία, όπου έχει αποφασιστεί να απαιτείται η συναίνεση των καταναλωτών για την εγκατάσταση έξυπνου μετρητή, έχει δημιουργηθεί ένας οργανισμός ειδικά για της προώθηση της ιδέας (Smart Energy GB).
Παρατηρήσεις επί της μελέτης κόστους – οφέλους:
Ο σημαντικότερος παράγοντας για την διαμόρφωση του συνολικού κόστους της επένδυσης είναι η απόφαση για την κάλυψη του 100% των καταναλωτών με έξυπνους μετρητές έστω και σε χρονικό διάστημα 10 ετών. Είναι πολύ πιθανό ότι για ένα σημαντικό αριθμό πελατών η ανάλυση κόστους οφέλους από την επένδυση δεν θα γίνει ποτέ θετική. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Γερμανοί αποφάσισαν να δώσουν προτεραιότητα σε μετρητές με κατανάλωση μεγαλύτερη από 6 GWh τον χρόνο και στους υπόλοιπους να εγκαταστήσουν έξυπνους μετρητές με την συνήθη διαδικασία τεχνολογικής απαξίωσης (14 χρόνια). Αν ακολουθείτο η ίδια πρακτική στην Ελλάδα, η επένδυση θα μειωνόταν ίσως κατά μια τάξη μεγέθους (αντί 7,5 εκατομμύρια μετρητές θα απαιτούντο 700,000). Υπάρχει συνεπώς ανάγκη ένας ανεξάρτητος μελετητής να προσπαθήσει να εξηγήσει τους λόγους της διαφοράς ανάμεσα στην ελληνική και την γερμανική μελέτη κόστους οφέλους.
Ορισμένα πιο συγκεκριμένα ερωτήματα: Πως υπολογίστηκε η δαπάνη των 150 ευρώ ανά εγκατεστημένο μετρητή; Το ερώτημα τίθεται γιατί, στα στοιχεία που ή ίδια η μελέτη του ΔΕΔΔΗΕ παρουσιάζει από άλλες χώρες, το ποσό αυτό βρίσκεται στα κατώτατο όριο. Η αισιοδοξία αυτή χρειάζεται καλύτερη υποστήριξη δεδομένου ότι στην Μ. Βρετανία για παράδειγμα το τρέχον κόστος ανά εγκατεστημένο μετρητή μετά από 10 χρόνια προσπαθειών έχει ανέβει αντί να μειωθεί (από 215 σε 247 λίρες/μετρητή ή 285 ευρώ). Αντίθετα, υπάρχει ερώτημα σχετικά με το κόστος αλλά κυρίως με την ανάγκη τοποθέτησης των in home display units. Αυτές μπορούν να υποκατασταθούν από συσκευές του ίδιου του καταναλωτή – τους υπολογιστές ή ακόμα καλύτερα το κινητό του τηλέφωνο (τώρα με το 5G!)
Στην μελέτη του ΔΕΔΔΗΕ δεν είναι εμφανές αν λαμβάνεται υπόψιν η επενδυτική δαπάνη και το λειτουργικό κόστος της διαχείρισης των μετρητών (βάσης δεδομένων, διαχείρισης εφαρμογών και τηλεπικοινωνιακού συστήματος). Η επενδυτική δαπάνη (Data Center και εφαρμογές) είναι σημαντική και πρώτης προτεραιότητας. Αλλά ακόμα σημαντικότερη είναι η λειτουργική δαπάνη, η οποία στην Μ. Βρετανία πλησιάζει τα 500 εκατομμύρια λίρες τον χρόνο (μέσω της μη κερδοσκοπικής εταιρείας ειδικού σκοπού Smart DCC). Κατ’ αναλογία εκτιμούμε ότι το κόστος αυτό στην Ελλάδα θα μπορούσε να φθάσει τα 100 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο.
Συνοπτικά από την πλευρά τους κόστους η μελέτη του ΔΕΔΔΗΕ προβλέπει ένα εξαιρετικά φιλόδοξο πλάνο κάλυψης (roll out) υποτιμώντας δραστικά τόσο το επενδυτικό όσο και το λειτουργικό κόστος του έργου, όπως αυτό μπορεί να εκτιμηθεί από την υπάρχουσα διεθνή εμπειρία.
Ακόμα μεγαλύτερα ερωτήματα αναφύονται στην πλευρά του οφέλους από την επένδυση. Η μελέτη ορθά προβλέπει ότι το μεγαλύτερο μέρος του οφέλους θα προέλθει από την αλλαγή συμπεριφοράς των καταναλωτών και όχι από τη βελτίωση της λειτουργίας του ίδιου του ΔΕΔΔΗΕ (αν και υπάρχουν σοβαρές επιφυλάξεις για το σχετικό μέγεθος της ωφέλειας από την εξοικονόμηση ενέργειας σε σχέση με την μετατόπιση της αιχμής). Το δομικό πρόβλημα της μελέτης (όπως προαναφέρθηκε) είναι ότι το όφελος από τους καταναλωτές δεν είναι σε θέση να το επηρεάσει ο ΔΕΔΔΗΕ. Το όφελος θα προέλθει από την προσφορά από τους παρόχους και την υιοθέτηση από τους καταναλωτές νέων υπηρεσιών – κυρίως δυναμικών τιμολογίων.
Συγκεκριμένα ερωτήματα σχετικά με την μελέτη του ΔΕΔΔΗΕ. Σε ποιες μελέτες ή /και εμπειρικά δεδομένα βασίστηκε ο υπολογισμός ότι οι καταναλωτές θα εξοικονομήσουν ρεύμα με τους έξυπνους μετρητές; Η υπόθεση της αλλαγής συμπεριφοράς (και κατά συνέπεια εξοικονόμηση ενέργειας) λόγω της ύπαρξης in home displays έχει αμφισβητηθεί με βάση την πρόσφατη εμπειρία έχοντας γίνει εμφανές ότι η σχετική επίδραση στην συμπεριφορά των καταναλωτών είναι βραχύβια.
Το κυριότερο: Πως ο ΔΕΔΔΗΕ θα εξασφαλίσει ότι θα υπάρξει όφελος από την μετατόπιση φορτίου, δεδομένου ότι για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να προσφέρονται δυναμικά τιμολόγια σε αρκετό αριθμό καταναλωτών; Αυτό είναι ίσως και το ασθενέστερο σημείο της Μελέτης. Είναι πλέον γνωστό και αποδεδειγμένο ότι οι έξυπνοι μετρητές όπου τοποθετήθηκαν απέτυχαν στο να εκμαιεύσουν την αναμενόμενη απόδοση της δυναμικής τιμολόγησης που είναι και η συντριπτικά μεγαλύτερη πηγή οφέλους από την επένδυση. Στις ΗΠΑ έχουν εγκατασταθεί ήδη έξυπνοι μετρητές στο 65% των καταναλωτών αλλά η παροχή δυναμικών τιμολογίων είναι μηδαμινή. Πρόσφατα χρεοκόπησε πάροχος δυναμικών τιμολογίων στο Τέξας έχοντας κερδίσει 30.000 πελάτες από τα 20 εκατομμύρια στην Πολιτεία. Στην Μ Βρετανία τα τελευταία 10 χρόνια έχουν εγκαταστήσει μετρητές στο 40% των καταναλωτών-οι καινοτομικές υπηρεσίες (πχ V2G) είναι ακόμα σε πιλοτικό στάδιο. Αξίζει να αναρωτηθεί κανείς για το πόσα δυναμικά τιμολόγια προσφέρονται σήμερα στην Ελλάδα σε μεγάλους πελάτες που έχουν ήδη εδώ και χρόνια τηλεμέτρηση.
Τέλος πως δικαιολογείται η απαίτηση για μεσοσταθμικό κόστος κεφαλαίου 6,7+2%; Γιατί δεν λαμβάνεται υπόψιν ότι το έργο έχει περιληφθεί στο πλάνο για την χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανασυγκρότησης; Πως ακριβώς δικαιολογείται η απαίτηση για (μεσοσταθμική) απόδοση κεφαλαίων 6,7% (παρατηρείται ότι η σύγκριση με άλλες χώρες αποφεύγεται ειδικά στο θέμα αυτό – αν γινόταν θα έπρεπε να δικαιολογηθεί διαφορά έως και 4 ποσοστιαίων μονάδων). Το +2% θα ήταν συζητήσιμο (δεδομένου ότι πρόκειται για καινοτομική επένδυση) αλλά όπως αναφέρθηκε παραπάνω αφορά κινδύνους που ο ΔΕΔΔΗΕ δεν έχει την δυνατότητα να διαχειριστεί. Η ωφέλεια από το έργο (όση υπάρξει) στο μεγαλύτερο ποσοστό της θα προέλθει από την παροχή καινοτομικών υπηρεσιών από τους παρόχους και όχι από τον ΔΕΔΔΗΕ.
Συνοψίζοντας την άποψή μας προτείνουμε το έργο των έξυπνων μετρητών να “γυρίσει πίσω στο σχεδιαστήριο” ενός ανεξάρτητου τόσο από κρατικές αρχές όσο και από προμηθευτές εμπειρογνώμονα (κατά προτίμηση αλλοδαπού). Είναι κρίμα να μην μάθουμε από τα λάθη των προηγηθέντων.
