Αν είναι ακριβείς οι πληροφορίες που δημοσιεύονται στον ειδικό τύπο, το κράτος προσπαθεί να “πουλήσει” παρεμβάσεις στην αγορά ηλεκτρισμού που θυμίζουν την λαϊκή έκφραση “φύκια για μεταξωτές κορδέλες”. Ο λόγος για τα περίφημα δυναμικά (πορτοκαλί) τιμολόγια με τα οποία οι καταναλωτές θα χρεώνονται την κιλοβατώρα σε πραγματικό σχεδόν χρόνο (κάθε 15 λεπτά!) με βάση την μεταβαλλόμενη χονδρική τιμή. Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε για ποιο λόγο γίνεται τόσος θόρυβος και καταβάλλεται τόση προσπάθεια. Το αποτέλεσμα όμως των προσπαθειών των αρμοδίων προβλέπεται να είναι στην καλύτερη περίπτωση αμελητέο – έως μηδενικό. Στη χειρότερη καταστροφικό. Αναλύουμε την άποψη αυτή για τις κατηγορίες καταναλωτών όπως αυτές παρουσιάζονται σε δημοσιογραφικά κείμενα.
Όλοι οι πελάτες Μέσης Τάσης (γύρω στους 10.000) Υψηλής Τάσης (20;) και οι μεγαλύτεροι της Χαμηλής Τάσης (40-50.000;) έχουν εδώ και πολλά χρόνια τηλεμέτρηση. Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι έχουν ήδη εγκαταστημένους “έξυπνους” μετρητές. Όλοι αυτοί (που πράγματι αντιπροσωπεύουν περίπου το 35-40% της συνολικής κατανάλωσης ρεύματος στην χώρα – όχι όμως της αιχμής της ζήτησης!) θα μπορούσαν να τιμολογούνται με δυναμικά τιμολόγια. Το κράτος ισχυρίζεται ότι από αύριο όλοι αυτοί θα επιλέξουν δυναμικά τιμολόγια για να μειώσουν την δαπάνη τους μετακινώντας την αιχμή τους σε ώρες που η χονδρική τιμή είναι χαμηλότερη. Το ερώτημα που θα έπρεπε να βασανίζει το κράτος είναι γιατί δεν το έκαναν τόσα χρόνια; Η μήπως το έκαναν (στον βαθμό που η λειτουργία τους το επέτρεπε) όποτε ο υποτιθέμενος θησαυρός είναι άνθρακες; Ότι από τα δύο συμβαίνει (ο γράφων υποπτεύεται το δεύτερο) για τους πελάτες αυτούς πραγματικά πωλούνται “φύκια για μεταξωτές κορδέλες”.
Αλλά για τη συντριπτική πλειοψηφία των καταναλωτών που είναι στην Χαμηλή Τάση (γύρω στα 7.500.000) δεν πωλείται τίποτα προ το παρόν Πωλούνται μελλοντικά σχέδια που αν υλοποιηθούν θα είναι καταστροφικά (από οικονομικής απόψεως). Εξηγούμε: Παρόλο που οι καταναλωτές αυτοί αντιπροσωπεύουν περίπου το 60-65% της συνολικής κατανάλωσης, είναι υπεύθυνοι για πολύ μεγαλύτερο ποσοστό της αιχμής. Η αιχμή του συστήματος ηλεκτρισμού – και όχι μόνο στην χώρα μας – καθορίζεται από τις συνήθειες και την συμπεριφορά των μικρών καταναλωτών. Για αυτό και η χρήση έξυπνων μετρητών αφορά κυρίως αυτούς τους καταναλωτές και όχι τις επιχειρήσεις.
Βεβαίως το κράτος γνωρίζει ότι αυτοί οι μετρητές δεν έχουν εγκατασταθεί ακόμα. Το πλάνο είναι να εγκατασταθούν σταδιακά τα επόμενα 10 χρόνια. Αλλά αυτό είναι το λιγότερο – μπορούμε να περιμένουμε λίγο. Το πρόβλημα είναι ότι ακόμα και αν εγκατασταθούν οι μετρητές δεν είναι σίγουρο ότι οι μικροί καταναλωτές θα επιλέξουν δυναμικά τιμολόγια. Αυτή είναι η διεθνής εμπειρία – που είναι διαθέσιμη γιατί η Ελλάδα είναι η πιο καθυστερημένη χώρα (τουλάχιστον στην ΕΕ – ακόμα και από κράτη μέλη που ήταν υπό σοβιετική επιρροή στο παρελθόν) στην εγκατάσταση τέτοιων μετρητών. Υπενθυμίζουμε ότι το βασικό όφελος από την εγκατάσταση μετρητών είναι η μείωση της αιχμής του συστήματος και όχι της κατανάλωσης. Γιατί οι καταναλωτές θα επιλέξουν να αλλάξουν την συμπεριφορά τους και να μεταφέρουν την κατανάλωσή τους σε ώρες χαμηλής χρέωσης; Για να γίνει αυτό υπάρχουν προϋποθέσεις. Πρώτα η διαφορά μεταξύ των χρεώσεων αιχμής και κοιλάδας να είναι σημαντική (της τάξεως του 1:5). Δεύτερο και εξίσου σημαντικό να υπάρχουν έξυπνες συσκευές – δηλαδή συσκευές που επιλέγουν αυτόματα τις ώρες χρήσης. Πιλοτικά προγράμματα που έχουν γίνει στις ΗΠΑ (Καλιφόρνια – ξεκινώντας από τον προηγούμενο αιώνα) έχουν δείξει ότι ακόμα και με αυτές τις δύο προϋποθέσεις μόνο ένα ποσοστό γύρω στο 10% των καταναλωτών θα επιλέξει δυναμικά τιμολόγια*. Αυτό το ποσοστό συμμετοχής εξασφαλίζει ίσως την οικονομική βιωσιμότητα της επένδυσης σε έξυπνους μετρητές (λόγω μείωσης της αιχμής) αλλά για το 1/10 του συνόλου των εγκαταστάσεων. Όχι 7.500.000 αλλά 750.000. Όχι 1,5 δισεκατομμύρια ευρώ επενδυτική δαπάνη, αλλά 150 εκατομμύρια.
Υπάρχει όμως και τρίτη παρέμβαση που είναι πιο άμεσα εφαρμόσιμη και πιο πρακτική. Δεν αξίζει τον μεγάλο θόρυβο που δημιουργήθηκε για λογαριασμό της, είναι όμως προς την σωστή κατεύθυνση. Το κράτος αποφάσισε να μεταφέρει στις μεσημβρινές ώρες το νυκτερινό τιμολόγιο. Ακόμα και αυτή η παρέμβαση όμως πάσχει. Τα ερωτήματα: Μετρητές με διπλογραφικό μετρητή (νυκτερινό) έχουν (όπως μας ενημερώνουν οι δημοσιογραφικές πηγές) μόνο τα 1,4 από τα 7,5 εκατομμύρια μετρητών χαμηλής τάσης. Αρκούν αυτοί για να έχουν σημαντική επίπτωση στην αιχμή (και την κοιλάδα) του συστήματος; Ποια θα είναι η τιμή στην κοιλάδα και πόσο φθηνότερη θα είναι από την αιχμή; Αν ισχύσουν οι σημερινές τιμές νυκτερινού/ημερήσιου, το κίνητρο για μετατόπιση της ζήτησης θα είναι αμελητέο. Το σημαντικότερο: Εδώ και χρόνια οι Πάροχοι έχουν στην πράξη καταργήσει το νυκτερινό – όλοι εκτός από τον υπό κρατικό έλεγχο δεσπόζοντα. Αυτό γιατί οι ίδιοι χρεώνονται την ίδια τιμή χονδρικής ανεξάρτητα από το τιμολόγιο (και το είδος μετρητή) του πελάτη τους. Υπάρχει πρόβλεψη να θεσμοθετηθεί κίνητρο για τους Παρόχους ώστε να έχουν συμφέρον να προωθήσουν ένα νέο αρκούντως ελκυστικό μεσημβρινό τιμολόγιο;
Ο γράφων με βάση τα παραπάνω παίρνει το θάρρος να εισηγηθεί στους αρμόδιους κρατικούς υπαλλήλους:
- Να εξοικονομήσουν τον χρόνο τους κάνοντας κάτι πιο χρήσιμο από το να σχεδιάζουν πορτοκαλί τιμολόγια**.
- Αν τους περισσεύει χρόνος να προσπαθήσουν να πείσουν τους πολιτικούς τους προϊσταμένους ότι η επένδυση στους έξυπνους μετρητές είναι σχεδιασμένη λάθος και θα επιβαρύνει υπέρμετρα χωρίς λόγο τους καταναλωτές (σχετικές προτάσεις μπορούν να βρούν σε παλιότερα κείμενα του γράφοντος).
- Να φροντίσουν να βρούν ένα τρόπο να πείσουν τους Παρόχους να αποδεχθούν το μεσημβρινό τιμολόγιο μήπως και όλη αυτή η προσπάθεια έχει ένα ελάχιστο θετικό αποτέλεσμα. ‘Έστω και ως πιλοτικό με στόχο την εκτίμηση της ελαστικότητας της ζήτησης των μικρών καταναλωτών μέσα σε χρονικά διαστήματα του 24ώρου.
