Η λέξη “κρίση” χρησιμοποιείται συχνά στον δημόσιο διάλογο, για να δοθεί έμφαση σε γεγονότα της επικαιρότητας. Ίσως μια από τις λίγες περιπτώσεις που δικαιολογείται πλήρως η χρήση της είναι η αστάθεια στην τιμή ενός βασικού αγαθού, του ρεύματος, τα τελευταία χρόνια – ξεκινώντας από το καλοκαίρι του 2021. Αν η κρίση οριστεί ως μια περίοδος απροσδόκητων, έντονων μεταβολών, φαίνεται ότι βρισκόμαστε στο τέλος της. Τώρα που κάπως ηρεμήσαμε, θεωρήσαμε χρήσιμο να έχουμε μια εικόνα του τι συνέβη χρησιμοποιώντας την βάση δεδομένων που τηρεί το allazorevma.gr για την κατάρτιση κάθε μήνα του Δείκτη Τιμών Ρεύματος. Η εικόνα συνοψίζεται τον Πίνακα που ακολουθεί. Ορισμένες ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις ακολουθούν.
Ορίζουμε, κάπως αυθαίρετα (και με δόση αισιοδοξίας ως προς το τέλος της), την “σκληρή” περίοδο της κρίσης ως αυτή που η χονδρική τιμή ήταν μεγαλύτερη από 115 ευρώ την μεγαβατώρα. Αρχίζει από τον Ιούλιο του ’21 και τελειώνει τον Μάϊο του ’23. Διαρκεί σχεδόν 24 μήνες και φθάνει στο μέγιστο των 450 ευρώ την μεγαβατώρα τον Αύγουστο/ Σεπτέμβριο του ’22. Είναι η γραμμή στα γράφημα με κόκκινο χρώμα.
Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε ότι η μέση τιμή της χονδρικής τους τελευταίους 12 μήνες πριν την κρίση – περίπου 63 ευρώ την μεγαβατώρα – είναι η μισή από αυτή που παρατηρείται τους τελευταίους 8 μήνες της νέας “κανονικότητας” στα 120 ευρώ τη μεγαβατώρα.
Πως “πέρασαν” οι Πάροχοι (και ειδικότερα ο Δεσπόζων Πάροχος ο οποίος βαρύνει την μέση τιμή των ανταγωνιστικών χρεώσεων με το 65% του μεριδίου αγοράς του) την αύξηση αυτή στην λιανική; Με σημαντική αύξηση (σχεδόν τριπλασιασμό σε σχέση με την πρώτη φάση της κρίσης 7/21-8/22) των μέσων μικτών περιθωρίων τους από τον 8/22 οπότε και θεσμοθετήθηκε η υποχρεωτική προσφορά ex ante τιμολογίων. Χαρακτηριστικός ο Οκτώβριος του ’22 όταν η ΚΕΗ (γνωστή ως ΔΕΗ) έδωσε ex ante λιανική τιμή στα 600 ευρώ με χονδρική τιμή που τελικά έφθασε μόνο στα 261 ευρώ. Η λανθασμένη αυτή πρόβλεψη είχε ως αποτέλεσμα μικτό περιθώριο τον Οκτώβριο του ύψους του 57% για την ΚΕΗ!! Οι ανταγωνιστικές χρεώσεις φαίνονται στο γράφημα με την μπλε γραμμή. Η απόσταση της από την κόκκινη γραμμή δίνει μια (οπτική) εκτίμηση του μικτού περιθωρίου των Παρόχων για κάθε μήνα.
Το Ελληνικό κράτος δεν έμεινε με δεμένα τα χέρια μπροστά στην κρίση. Το αποτέλεσμα των παρεμβάσεών του φαίνεται με την κίτρινη γραμμή στο γράφημα. Είναι ο συνολικός Δείκτης Τιμών δηλαδή το πλήρες κόστος της κιλοβατώρας για τον τελικό καταναλωτή (στην Χαμηλή Τάση) περιλαμβανόμενων των ρυθμιζόμενων χρεώσεων και των φόρων.
Οι παρεμβάσεις του κράτους είχαν διαφορετικά αποτελέσματα αν συγκριθούν δύο περίοδοι. Η πρώτη από την αρχή της κρίσης τον 9/21 (όταν δόθηκε η πρώτη επιδότηση) έως τον 7/22 και η δεύτερη από τον 8/22 έως την 31/12/23. Στην πρώτη περίοδο φαίνεται ότι οι οριζόντιες επιδοτήσεις μειώνουν την τιμή του ρεύματος αλλά παρουσιάζουν έντονη μεταβλητότητα από μήνα σε μήνα. Από τον 8/22, με την εφαρμογή των ex ante τιμών, το κράτος επιτυγχάνει μια σχεδόν ιδανική σταθερότητα των τελικών τιμών. Με παράλληλη δραματική αύξηση των περιθωρίων των Παρόχων – κυρίως του Δεσπόζοντα. Το κράτος επέλεξε να κρατήσει σταθερή την τιμή για τους καταναλωτές πληρώνοντας υπέρογκα ποσά επιδότησης που κατακράτησαν σε μεγάλο βαθμό οι Πάροχοι (και κυρίως ο Δεσπόζων ) λόγω έλλειψης ανταγωνισμού στην αγορά. Το που βρήκε το κράτος τα χρήματα είναι μια ενδιαφέρουσα ιστορία όχι όμως του παρόντος. Σε κάθε περίπτωση η υπόθεση αυτή (των ανώμαλα υψηλών περιθωρίων) επιβεβαιώνεται από το ότι το κράτος προσπαθεί να φορολογήσει τα σχετικά κέρδη.
Η πολιτική των οριζόντιων επιδοτήσεων δεν θα συνεχιστεί καθ’ υπόδειξη της ΕΕ μετά την 31/12/23. Αυτό δεν προβλέπεται να δημιουργήσει πρόβλημα γιατί όπως φαίνεται από το γράφημα από τον Μάϊο του 2023 ήδη η επιδότηση δεν ήταν αναγκαία για την διατήρηση των τιμών στο επίπεδο που είχε επιλέξει το κράτος. Πιθανόν δόθηκε για να μη επηρεαστούν οι τιμές από την αύξηση των ρυθμιζόμενων χρεώσεων (Δικτύου Διανομής) από την 1/5/23 που έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της τιμής του ρεύματος κατά 7% περίπου για ένα μέσο καταναλωτή.
Τέλος, παρατηρούμε ότι ενώ βρισκόμαστε σε μια νέα “κανονικότητα” ήδη από τις αρχές του 2023 και σίγουρα από 1/1/24, χωρίς επιδοτήσεις αλλά με σταθερές τιμές, οι τιμές αυτές είναι για τον μέσο καταναλωτή κατά 40% υψηλότερες από αυτές πριν την κρίση. Η νέα κανονικότητα έχει αλλάξει “πίστα”. Η εκτίμηση μας, με βάση τις προθεσμιακές αγορές, είναι ότι θα έχουμε σταθερότητα μέσα στο 2024. Δεν περιμένουμε (αρνητικές) εκπλήξεις. Μακροπρόθεσμα είναι δύσκολο να γίνουν προβλέψεις αλλά η ιστορία των αγορών ενέργειας μας δίνει την ελπίδα (αλλά όχι την βεβαιότητα) ότι κρίση σαν αυτή που περάσαμε είναι απίθανο να επαναληφθεί σύντομα.
