“Ένα Δίκτυο για όλους” διαφημίζει στις πινακίδες των γηπέδων καλαθοσφαίρισης ο Διαχειριστής του (μοναδικού) Δικτύου Διανομής Ηλεκτρισμού της χώρας. Προκαλώντας εύλογους συνειρμούς: Ένα – το ίδιο – για όλους; Είναι καλό αυτό ή κακό; Μήπως θα ήταν καλύτερα να υπάρχει κάποιος ανταγωνισμός; Άλλωστε δεν έχουμε όλοι τις ίδιες ανάγκες των υπηρεσιών που προσφέρει το “Ένα Δίκτυο”. Ποιος και πως (με ποια διαδικασία) καθορίζει ποιες είναι αυτές οι υπηρεσίες και το πόσο μας στοιχίζουν;
Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά ήταν μέχρι τώρα: Το δίκτυο είναι “φυσικό” μονοπώλιο. Δεν έχει οικονομική λογική να υπάρχουν περισσότερα από ένα Δίκτυα. Γι’ αυτό πρέπει το κράτος να παρεμβαίνει για να ρυθμίζει τόσο την ποιότητα όσο και το κόστος των υπηρεσιών του Δικτύου. Αυτή ήταν μια εύλογη απάντηση (έστω και αν κανείς θα μπορούσε να αναρωτηθεί γιατί αυτό θα πρέπει να διαφημίζεται στα γήπεδα καλαθοσφαίρισης). Αυτή η απάντηση δεν αρκεί πλέον για να δικαιολογήσει την δομή του δικτύου ηλεκτρισμού όπως είναι τώρα. Υπάρχουν τεχνολογικές και θεσμικές εξελίξεις που είναι πιθανό στο μέλλον να οδηγήσουν σε κατακερματισμό του ενιαίου δικτύου και μάλιστα με ταχύτητα χιονοστιβάδας. Ορισμένοι μιλούν πλέον για την επερχόμενη θανάσιμη περιδίνηση (Death Spiral) του Δικτύου.
Πριν παρουσιαστούν οι εξελίξεις που οδηγούν στην μελλοντική αυτή κατεύθυνση, πρέπει να εξηγηθεί το γιατί αυτό μας αφορά τώρα. Μας αφορά γιατί σήμερα αποφασίζουμε να διαθέσουμε πολλά δισεκατομμύρια ευρώ για επενδύσεις στο υπάρχον δίκτυο. Αν το δίκτυο αυτό, για λόγους που δεν μπορούμε να ελέγξουμε, δεν είναι πλέον αναγκαίο – τότε οι επενδύσεις θα πάνε χαμένες. Θα είναι malinvestments. Θα θυσιάσουμε πόρους (οι επενδύσεις είναι θυσία για τους πολίτες) σε λάθος έργα. Πόρους που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν με καλύτερη απόδοση σε άλλα έργα κοινής ωφέλειας.
Ποιος είναι μηχανισμός της “θανάσιμης περιδίνησης” για το δίκτυο λοιπόν; Ξεκινάει με μια πρώτη ομαδική αποστασία (αποσκίρτηση) “πελατών” του. Γιατί αποστατούν; Αφενός γιατί έχουν ίσως ιδιαίτερες ανάγκες σχετικά με τις υπηρεσίες που προσφέρει το δίκτυο (πχ ασφάλεια τροφοδοσίας) για τις οποίες είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν κάτι παραπάνω, αφετέρου γιατί υπάρχουσες ή νέες τεχνολογίες έχουν μειώσει τις οικονομίες κλίμακας για την χρήση τους ως υποκατάστατα του δικτύου. Τυπικό παράδειγμα η ανεξαρτητοποίηση μεγάλων data centers που σκέφτονται να εγκαταστήσουν δικούς τους μικρούς τυποποιημένους πυρηνικούς σταθμούς. (αλλά και οι κάτοικοι της Εκάλης που δεν τους αρέσουν οι πολυήμερες διακοπές τροφοδοσίας όταν πέσει χιονιάς).
Η ομαδική αποστασία “πελατών” σημαίνει ότι το κόστος του δικτύου – που είναι και παραμένει και μετά την αποστασία σε συντριπτικό ποσοστό σταθερό – πρέπει να μοιραστεί στους υπόλοιπους “πελάτες” του. Το έσοδο και συνεπώς η χρέωση πρέπει να αυξηθεί. Η αύξηση αυτή όμως ενισχύει το κίνητρο των υπόλοιπων πιστών “πελατών¨” να αποσκιρτήσουν και αυτοί. Αυτό οδηγεί με την σειρά του σε μεγαλύτερη αύξηση των χρεώσεων και σε νέες αποσκιρτήσεις. Και ούτω καθεξής. Θανάσιμη περιδίνηση.
Οι τεχνολογικές εξελίξεις (η μείωση των οικονομιών κλίμακος στις μονάδες φυσικού αερίου και στο μέλλον των πυρηνικών, η τεχνολογία των μικροδικτύων – microgrids) συνδυάζονται και ενισχύονται από την προσπάθεια των πολιτικών να πετύχουν το Net Zero. Οι ενεργειακές κοινότητες οι επιδοτήσεις στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και στις μπαταρίες (οι οποίες είναι άμεσα ανταγωνιστικές προς το δίκτυο!) και οι αποκεντρωμένες μονάδες ΑΠΕ λειτουργούν προς την κατεύθυνση της αποστασίας των καταναλωτών και την αποσάθρωση του Δικτύου.
Τι να κάνουμε λοιπόν; Να μετατρέψουμε τον Κίνδυνο σε Ευκαιρία. Να αποκτήσουμε την θεσμική ευελιξία για να αντιμετωπίσουμε το αβέβαιο μέλλον. Να δημιουργήσουμε το επιχειρηματικό περιβάλλον μέσα στο οποίο οι τεχνολογικές καινοτομίες θα ενσωματωθούν στο δίκτυο με τον πιο γρήγορο και αποτελεσματικό τρόπο. Ένα πρώτο βήμα θα ήταν να σπάσουμε τον ΔΕΔΔΗΕ* σε 8-10 κομμάτια (αποσυνδέοντάς τον πλήρως από την ΔΕΗ) και να πουλήσουμε τα κομμάτια σε ιδιώτες ή σε κάθε είδους συλλογικές οντότητες (Δήμους κλπ. – με τα έσοδα θα αποζημιώσουμε την McQuarie αν δεν θέλει να συμμετέχει στα νέα κομμάτια). Στο νέο αυτό αποκεντρωμένο περιβάλλον θα ανθήσει η καινοτομία προσπαθώντας να ισορροπήσει ανάμεσα στις πραγματικές ανάγκες των καταναλωτών και τις δυνατότητες που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες για να τις ικανοποιήσουν. Οι κάτοικοι της Εκάλης θα υποστούν (ή όχι!) το κόστος της υπογείωσης του δικτύου της πόλης τους ώστε να μην έχουν προβλήματα με τον χιονιά – ή την επόμενη πυρκαγιά. Οι επαγγελματίες του τουρισμού στην Σαντορίνη και την Ύδρα θα αποφασίσουν πόσο θα τους στοιχίσει η θερινή εφεδρεία στο νησί τους. Προφανώς οι ενεργειακές κοινότητες θα έχουν την τιμητική τους! Νέες επιχειρήσεις θα δραστηριοποιηθούν στην αχόρταγη καινούργια αυτή αγορά ενεργειακών υπηρεσιών και οι υπάρχουσες θα επενδύσουν στην εισαγωγή νέων καινοτομικών προϊόντων και υπηρεσιών (προσλαμβάνοντας – με παχυλούς μισθούς – τα ελληνικά μυαλά που είχαν φύγει στο εξωτερικό και αντιστρέφοντας το brain drain). Με λίγα λόγια θα γίνει η χώρα Παράδεισος επί της γης!
Και μετά ξύπνησα και επανήλθα στην ελληνική πραγματικότητα. Τρομαγμένος, το μόνο που μπόρεσα να ψελλίσω είναι: Τουλάχιστον μην χύνετε άλλο νερό στον Πίθο των Δαναΐδων!
* Αυτή η πρωτοποριακή για την Ελλάδα πρόταση δεν είναι κάτι καινούργιο – είχε γίνει από τον νυν Διευθύνοντα Σύμβουλο της ΔΕΗ στη αρχή της σταδιοδρομίας του στην Επιχείρηση. Αυτό ήταν φυσιολογικό δεδομένης της διεθνούς εμπειρίας του – ελάχιστες χώρες στη Ευρώπη έχουν ένα μόνο διαχειριστή δικτύου διανομής. Το σπάσιμο του δικτύου έχει το πλεονέκτημα, εκτός των άλλων, ότι επιτρέπει την καθιέρωση έμμεσου ανταγωνισμού μεταξύ των διαχειριστών – το αποκαλούμενο yarstick competition.
